از این نظر، کتاب به دو بخش دوره بی‌مرگ و زمان پس از بازگشت او تقسیم می‌شود. درحالی‌که یک کشور بدون مرگ مانند بهشت عدن به نظر می‌رسد، اما به نقطه مقابل خود تبدیل می‌شود. رهبران دینی اولین گروهی هستند که نگران می‌شوند، زیرا کشوری بدون مرگ، کشوری است بدون نیاز به رستاخیز – ناجی آنها ناتوان می‌شود. (همان‌طور که کارل یونگ معرفی کرد، این فرایند پادگشت است که هر نیرویی ناگزیر مخالف خود را ایجاد می‌کند.) پس از اینکه هیچ مرگی ثبت نشد، نخست‌وزیر بیانیه‌ای صادر کرد و اعلام کرد: «ما چالش جاودانگی بدن را می‌پذیریم… اگر اراده خدا چنین است»

ساراماگو سخنان وزیر را “شبه‌علمی” می‌نامد، چیزی که او ادعا می‌کند که بیشتر سخنان از سوی نهادهای دولتی و مذهبی است. پس از اینکه سخنرانی پخش می‌شود، یک کاردینال ناراضی تماس می‌گیرد تا در مورد پیامدهای آن صحبت کند. “بدون مرگ، نخست‌وزیر، بدون مرگ رستاخیز و بدون رستاخیز کلیسا وجود ندارد.” او سپس این سؤال را مطرح می‌کند که چگونه این مرد می‌تواند این تصور را داشته باشد که «خدا خودش، خودش را نابود خواهد کرد». در سراسر این رمان و بسیاری از رمان‌های ساراماگو، این ایده مطرح می‌شود که گویا هر انسانی می‌تواند اراده خدا را بشناسد، همان‌طور که رهبران مذهبی اغلب به عنوان یک واقعیت حتی زمانی که ادعا می‌کنند راه‌های اسرارآمیز خدا ناشناخته هستند، اعلام می‌کنند.

هیچ‌کس نمی‌داند وقتی مرگ می‌رود چه باید بکند و ساراماگو وحشتناک‌ترین و طنزآمیزترین احتمالات را بررسی می‌کند. صنعت تشییع‌جنازه در آستانه سقوط است. آنها از دولت می‌خواهند که همه را وادار کند که مراسم تدفین همه حیوانات، از جمله و به‌ویژه حیوانات خانگی را برای سرپا نگه‌داشتن این صنعت برگزار کنند. بااین‌حال مردم رنج می‌برند، کسانی که در آستانه مرگ بودند، در یک حالت تعلیق به سر می‌برند. این ایده به فکر یکی از خانواده‌ها می‌رسد که پدربزرگ و نوزاد پسرشان را به کشور همسایه ببرند تا بتوانند بمیرند. لحظه‌ای که از مرز عبور می‌کنند، این دو مرد می‌میرند. این امر موجی از “خودکشی” را به راه می‌اندازد و دولت برای جلوگیری از این امر وارد عمل می‌شود – البته فقط در جاده‌های اصلی. مافیا کسانی را که پول پرداخت می‌کنند از مرز رد می‌کند.

بیایید به‌سرعت به این دو سناریو فکر کنیم: با کسانی که در «خودکشی‌ها» شرکت می‌کنند، بلافاصله مانند بنیادگرایان رفتار می‌شود که به زنان حامی سقط‌جنین حمله می‌کنند. دولت، با بستن راه‌های خروجی اصلی، بیشتر درگیر یک ابتکار روابط‌عمومی است که ساراماگو در مورد آن صحبت می‌کند. من این مفهوم را به‌خوبی می‌دانم، در شهر نیویورک زندگی می‌کنم، جایی که طی پنج سال گذشته پلیس‌هایی را تماشا کرده‌ام که کیف‌های مسافران مترو را برای یافتن «سلاح‌های کشتارجمعی» فقط در ایستگاه‌های پرجمعیت می‌گردند، جایی که می‌توان آن‌ها را دید. زیرا، می‌دانید، هر کسی که بمب داشته باشد، هرگز فکر نمی‌کند در ایستگاهی دورتر از مرکز شهر سوار قطار شود.

باز هم ابهام شخصیت‌ها و موقعیت‌های ساراماگو است که باعث می‌شود آنها در بسیاری از جنبه‌های زندگی اطلاق‌پذیر باشند. او یک شخص خاص به اندازه‌ی انسان به مفهوم عام آن اهمیت نمی‌دهد. بااین‌حال، در نیمه دوم کتاب، نوازنده ویولن‌سل را معرفی می‌کند که از ندای مرگ مصون است. مرگ پس از بازگشت، تصمیم گرفت تا ورود خود را یک هفته قبل از مرگ مردم با ارسال یک کارت در یک پاکت بنفش برای آنها اعلام کند. دولت به شکار جادوگران در دفاتر پست می‌پردازد و هرگز متوجه این واقعیت نمی‌شود که مرگ صرفاً نامه‌ها را در دست مخاطب خود می‌بیند. بااین‌حال، نامه نوازنده ویولن‌سل، بارهاوبارها برمی‌گردد، و مرگ تصمیم می‌گیرد به شکل بدن انسان درآید و به ملاقات مرد برود.

نوازنده ویولن‌سل، مردی نسبتاً تنها که با ساز و سگ خود زندگی می‌کند، عاشق او می‌شود. حماقت‌های ما هرگز دور نیستند. نکته مهم این است که مرگ هم شروع به داشتن احساساتی نسبت به او می‌کند – ما نمی‌توانیم آنها را عشق بنامیم، اما شاید نوعی شیفتگی. آنها در نهایت عشق می‌ورزند. در یک‌لحظه سردرگمی کامل، ساراماگو یکی از زیباترین قسمت‌های کتاب را می‌نویسد، در لحظه‌ای که «اتاق زیرزمینی یخ‌زده» خود را ترک می‌کند (مانند دانته، جهنم مکانی سرد است) تا در بدنی مجسم شود، نویسنده درباره او می‌نویسد: «خیرخواهانه به گله انسان‌ها خیره می‌شود، آنها را تماشا می‌کند درحالی‌که به این طرف و آن طرف می‌شتابند، غافل از اینکه در یک مسیر هستند، یک‌قدم به جلو آنها را به همان اندازه به مرگ نزدیک می‌کند که یک‌قدم به عقب، هیچ‌چیز تفاوتی ایجاد نمی‌کند، پایان یکی‌ست، پایانی که بخشی از وجود شما همیشه باید به آن فکر کند و لکه سیاهی بر انسانیت ناامید شماست. مرگ کارت شما را در دست دارد.»

و این قدرت بزرگ اوست که صحنه‌های مجلل و غالباً غیرقابل‌تصور (یک شهر کامل که همگی در آن کور می‌شوند؛ کشوری محصور در خشکی که از همسایه‌اش جدا می‌شود و در اقیانوس شناور می‌شود؛ عیسی به عنوان یک انسان) را برای همه ما قابل‌دسترس می‌کند مرگ، راهی که همه ما به آن سوق داده می‌شویم، فارغ از مذهب، رنگ، جنسیت و غیره؛ طعنه بزرگ این است که چون انسان هستیم، اگر به این مقام زندگی ابدی دست پیدا می‌کردیم هم نمی‌دانستیم با آن چه کنیم. همان قدر که مردن را درک نمی‌کنیم که زندگی را. به‌جرئت می‌توان گفت که در دنیای ساراماگو، زندگی معنای قطعی ندارد، اما این بدان معنا نیست که نتوانیم خودمان به آن معنا دهیم.